Nutritivni suplementi u treningu

Termin suplement dolazi od latinske reči „supplementium“ što označava „nešto što je dodato kompletnoj stvari radi izbegavanja deficita“. Suplement je preparat  koji može biti u praškastom obliku, čvrstom (tableta) ili u vodenom obliku (sirup) koji sadrži nutrijente ili druge supstance, a konzumira se i kao deo dnevnog unosa hrane s ciljem dostizanja adekvatne ili suprafiziološke doze nutrijenta, sa svrhom obogaćivanja prehrane, prevencije bolesti, povećanja telesnih sposobnosti i povećanja mišićne mase, ali uz preduslov da nisu lek. Svaki suplement sadrži jednu od sledećih komponenti vitamine, minerale, lekovito bilje, nihove koncetrate i ekstrate ili njihove smese. Kako ranije, tako i danas se sprovodi veliki broj istraživanja na temu velikog broja suplementa kao što su kreatin, protein, glutamin kao i mnogi drugi koji imaju veliki uticaj na unapređenje sposobnisti i optimalizaciju telesnog sastava.

Nutrijenti su komponente hrane koje osiguravaju energiju, služe kao gradivni materijali i regulišu metaboličke funkcije. Telu je za preživljavanje potrebno 6 osnovnih tipova nutrijenata: voda, proteini, ugljeni hidrati, masti, minerali i vitamini. Nutrijente delimo na makronutrijente (voda, proteini, ugljeni hidrati i masti) i mikronutrijente (vitamini i minerali). Suplementi se procenjuju kroz kriterijum efikasnosti, sigurnosti i legimiteta. Efikasnost znači da  korišćenje određenog suplemenata poroizvodi ergogene, termogene ili hipertrofijske efekte. Uticaj na povećanje radnog kapaciteta mišićnog sastava, aerobnog ili anaerobnog nazivamo ergogenim, dok nešto što utiče na povećanje metabolizma sa ciljem redukcije masnog tkiva nazivamo termogenim. Suplementi se najčešće koriste kako ne bi došlo do katabolizma, odnosno razgradnje tkiva, što je suprotno anabolizmu, odnosno izgradnji tkiva. Ovi pojmovi se najčešće vezuju za mišićnu hipertrofiju koja označava povećanje količine mišićne mase. Sigurnost znači da primena suplementa u preporučenim dozama nema štetnih nuspojava. Legalitet znači da korišćenje suplemenata nije zakonom zabranjeno .

Česta je prodaja suplemenata za koje do sada u nijednom istraživanju nije potvrđen uticaj na ono što je navedeno u reklami proizvođača, pa zbog toga trebalo bi se ograničiti na upotrebu samo onih suplemenata kod kojih je efikasnost dokazana u zdravstvenim istraživanjima.

Tri su osnovna cilja suplementacije sportista (tabela 1.), jedan se odnosi na poboljšanje zdravlja sportiste, drugi na poboljšanje telesnih sposobnosti, a treći na optimalizaciju telesnog sastava. Veliki značaj u poboljšanju zdravlja ima izbegavanje eventualnog deficita nutrijenata, što će u velikoj meri uticati na skraćivanje vremena potrebnog za oporavak, pa na taj način uticati i na poboljšanje telesnih sposobnosti, a naročito na povećanje radnog kapaciteta mišićnog sastava. Drugi cilj se odnosi na poboljšanje telesnih sposobnosti, što podrazumeva povećanje radnog kapaciteta mišićnog sastava (aerobnog ili anaerobnog), kao i povećanje mišićne mase, odnosno hipertrofije mišića.

Tabela 1.   Model suplementacije (modifikovano po Clark, 2001)

Nemoguće bi bilo dati jedan univerzalni recept suplementacije za sve sportove, sve sportiste i sve tipove treninga u različitim periodima godišnjeg ciklusa pripreme. Jedna od najbitnijih karakteristika, koja je uzrokovala naglu progresiju rezultata u velikom broju sportiskih aktivnosti je snaga kao esencijalna komponenta velikog broja ljudskih sposobnosti. Vrlo važan vremenski interval korišćenja suplementacije pored vremenskog intervala trajanja samog treninga, važno je korišćenje pre i posle treninga. Na osnovu toga predstavićemo jedan model (tabela 2) suplementacije zasnovan na naučnim istraživanjima i kao takav potvrđen u praksi.

Količine suplemenata nisu navedene, jer zavise od individualnih karakteristika vežbača, postavljenjim ciljevima treninga, intenziteta i trajanja treninga.